“Türkmendemirýollary” agentliginiň başlygy Azat Atamyradowyň ýolbaşçylygyndaky türkmen wekiliýeti Türki döwletleriň guramasyna agza ýurtlaryň (TDG) demirýol edaralarynyň ikinji maslahatyna gatnaşdy. 

Merkezi Aziýanyň we Günorta Kawkazyň ýurtlary Ýewraziýa sebitindäki ulag we üstaşyr geçelgelerde möhüm orun eýeleýärler. Şunuň bilen baglylykda, TDG ýurtlarynyň demirýol edaralarynyň gatnaşmagyndaky multimodal ulag ugurlary aýratyn ähmiýete eýedir. Stambuldaky bu maslahatyň çäklerinde Multimodal ulag we logistika boýunça forum geçýär, oňa «Türkmenistanyň Ulag-logistika Merkezi» açyk paýdarlar jemgyýeti, “Halkara Türkmen logistika”, “Meno Logistics Türkmen”, “Döwrebap ulag merkezi” hojalyk jemgyýetleri işjeň gatnaşýarlar. 

Azat Atamyradow öz çykyşynda foruma gatnaşyjylary Türkmenistanyň halkara ulag diplomatiýasy, ýurdumyzyň demirýol ulgamyndaky mümkinçilikleri, pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak, täze ulag-kommunikasiýa ulgamlaryny döretmek boýunça alnyp barylýan işler bilen tayndyrdy.

Şunuň bilen baglylykda, “Türkmendemirýollary” Agentliginiň ýolbaşçysy 

Gazagystan-Türkmenistan-Eýran demirýolunyň mümkinçilikleri, “Lýapis- Lazuli” ulag geçelgesiniň düzümine girýän we goňşy Owganystanda türkmen demirýolçylary tarapyndan gurlan Akina-Andhoý stansiýasy, Hytaý-Gazagystan-Türkmenistan-Azerbaýjan-Gruziýa-Türkiýe-Ýewropa ulag geçelgesi hem-de Türkmenistanyň çäginden geçýän Ýewropa-Kawkaz-Aziýa geçelgesi barada gürrüň berdi. 

Azat Atamyradow TDG agza döwletler bilen hyzmatdaşlyga aýratyn üns berilýändigini belläp, ulag we logistika ulgamynda hem-de Beýik Ýüpek ýoluny täzeden dikeltmek boýunça hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmäge gyzyklanma bildirilýändigini aýtdy. 

Multimodal daşamalar we logistika boýunça Stambulda geçirilýän forum hyzmatdaşlygy ösdürmäge we pugtalandyrmaga, Orta we Günorta geçelgeler boýunça multimodal ulag ugurlarynyň ösdürilmegine aýratyn üns bermek bilen, ählumumy ulgamlaryň netijeliliginiň, durnuklylygynyň we pugtalygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. 

Häzirki dünýäde ulag we mobillik durnukly ösüş üçin aýratyn ähmiýete eýedir. Ulag ulgamy ykdysady ösüşe ýardam bermek bilen, şol bir wagtyň özünde ýokary hilli hyzmatlara elýeterliligi gowulandyrýar, ähli derejelerde özara baglanyşygy pugtalandyrýar, ykdysadyýetleriň goşulyşmagyna ýardam berýär, oba bilen şäheriň arasynda gatnaşyklary pugtalandyrýar we durnuklylygy ýokarlandyrýar, durmuş-ykdysady meseleleriň çözülmeginde uly orun eýeleýär hem-de dünýä ykdysadyýetinde möhüm baglaýjy halka bolup durýar.

Şunuň bilen baglylykda, TDG agza ýurtlaryň demirýol edaralarynyň arasynda işjeň hyzmatdaşlyk alnyp barylýar. Türkmenistan bu guramada synçy derejesine eýedir. Hususan-da, demirýol ulagy bilen eksport-import daşamalaryny artdyrmak, logistika geçelgeleri ösdürmek, şeýle hem üstaşyr mümkinçilikleri ýokarlandyrmak boýunça çäreler durmuşa geçirilýär. Yzygiderli duşuşyklar we geňeşmeler, şol sanda sanly ulgam arkaly duşuşyklar geçirilýär, ýük daşamalary işjeňleşdirmek üçin degişli çäreler alnyp barylýar. 

Öz milli ulag-logistika kompaniýalarynyň halkara gatnawlardaky işini giňeltmäge gyzyklanma bildirýän döwletler ýük we ýolagçy daşamalaryň birmeňzeş şertlerini işläp taýýarlamak, şeýle hem ýük daşaýan serişdelere we olara hyzmat edýän işgärlere degişli hukuk kadalaryny ylalaşmak maksady bilen, hemişe hyzmatdaşlyk etmäge çalyşýarlar.

TDG ykdysady taýdan ýakynlaşmak üçin halkara ulag-üstaşyr geçelgeleriň doly güýjünde işledilmegini, üstaşyr ýükleriň möçberleriniň artdyrylmagyny, gümrük, wiza we beýleki amallaryň ýönekeýleşdirilmegini maksat edinýär. 

Türkmenistanyň, Owganystanyň, Azerbaýjanyň, Gruziýanyň we Türkiýäniň arasynda gol çekilen Ylalaşygyň çäklerinde ýurdumyz Beýik Ýüpek ýolunyň Lazurit ugruny täzeden dikeldýän döwrebap multimodal ulag-üstaşyr geçelgesini döretmäge işjeň gatnaşdy. 2018-nji ýylyň fewral aýynda bu geçelgäniň düzümine girýän Serhetabat (Türkmenistan)-- Turgundy (Owganystan) demirýoly ulanmaga berildi.

Türkmenistan tarapyndan gurlan Kerki-Ymamnazar-Akina-Andhoý serhetüsti demirýoly Aziýa halkara ulag geçelgesiniň birinji halkasy bolup durýar. 2021-nji ýylyň 14-nji ýanwarynda Owganystandaky “Akina-Andhoý” demirýolunyň 30 kilometrlik böleginiň açylyş dabarasy boldy. Geljekde bu demirýol şahasyny Täjigistanyň serhedine çenli uzaltmak we 

Aziýa-Ýuwaş Umman sebitiniň döwletlerine çykmak göz öňünde tutulýar. 

Ýurdumyz ulag babatda özara hyzmatdaşlyk etmäge we üstaşyr ýük we ýolagçy daşamalaryny höweslendirmäge ygrarlydygyny iş ýüzünde tassyklaýar. Şunuň bilen baglylykda, Aşgabat ylalaşygy ady bilen belli bolan, 2011-nji ýylda Eýranyň, Omanyň, Türkmenistanyň we Özbegistanyň hökümetleriniň arasynda halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek hakynda gol çekilen Ylalaşygyň ähmiýetini bellemek gerek. Bu taslama şeýle hem Katar, Gazagystan we Hindistan goşuldylar. 

Sarahs (Türkmenistan)-Sarahs (Eýran) we Akýaýla (Türkmenistan)-Inçeburun (Eýran) serhet nokatlarynda bu ugurlar boýunça konteýner ýük daşamalaryny ösdürmek üçin ähli zerur infrastruktura döredildi. Özara baglanyşykly halkara logistika ulgamyny döretmek boýunça işler alnyp barylýar, hususan-da, TRASEKA we Demirgazyk-Günorta halkara ulag geçelgeleri hakyndaky ylalaşyklara goşulyşmak boýunça degişli çäreler görülýär. 

CASCA+diýip atlandyrylýan, Aziýa-Ýuwaş Ummany ýurtlary - Hytaý-Gyrgyzystan-Özbegistan-Türkmenistan–Azerbaýjan-Gruziýa-Türkiýe-Ýewropa halkara multimodal ugry batly depginler bilen ösdürilýär. CASCA+ gysgaldylan söz bolup, onuň harplary Central Asia South Caucasus and Anatolia sebitlerini aňladýar. Bu ýerde+belgisi bu ugur boýunça ýük daşamalara gyzyklanma bildirýän täze gatnaşyjylary kabul etmäge taýýarlygy aňladýar. Bu ugruň esasy maksady günorta-gündogar Aziýanyň döwletlerini, hususan-da, Hytaýy Ýewropa bilen baglanyşdyrmakdyr.

CASCA+ugrunyň 2019-njy ýylyň 19-njy dekabrynda Daşkent şäherinde 

Azerbaýjanyň, Gruziýanyň, Gyrgyzystanyň, Türkmenistanyň we Özbegistanyň demirýollarynyň ýolbaşçylarynyň duşuşygynda döredilen  

Aziýa-Ýuwaş Ummany ýurtlary-Hytaý-Gyrgyzystan-Özbegistan-Türkmenistan–Azerbaýjan-Gruziýa-Ýewropa halkara multimodal ugrunyň täze görnüşdäki dowamydyr. 2021-nji ýylyň dekabrynda bu ugra Türkiýe hem goşuldy. 

Merkezi Aziýanyň we Ýewropanyň ýurtlarynyň arasynda ulag baglanyşygynyň üpjün edilmegi bu ugruň esasy maksatlarynyň biridir. Meselem, 2022-nji ýylyň dekabr aýynda Özbegistandan Bolgariýa 46 wagondan we 91 sany 20 futlyk konteýnerden ybarat otly ugradyldy. Ol uzynlygy 4 müň kilometrden gowrak bolan Özbegistan-Türkmenistan –Azerbaýjan-Gruziýa-Ýewropa/Bolgariýa ugry boýunça ýol geçdi. Bu ýurtlaryň demirýol edaralarynyň tagallalary bu ugur boýunça konteýnerli otlularyň yzygiderli ugradylmagyny üpjün etmäge gönükdirilendir. 

Iki deňziň we köp ýurtlaryň çäklerinden geçýän bu ugruň multimodallygyna garamazdan, gatnaşyjy ýurtlaryň arasyndaky ýakyndan hyzmatdaşlygyň we özara düşünişmegiň netijesinde bu ugruň mümkinçiliklerini netijeli ulanmak başardýar. Ugruň işe girizilen gününden bäri 20 futlyk konteýnerleriň 30 müňe golaýynyň daşalandygyny bellemek gerek. Türkmenistan bu ugurda möhüm orun eýeleýär we şol döwürde amala aşyrylan ýük daşamalarda onuň paýyna import ugry boýunça 9 müň konteýner, eksport ugry boýunça 12 müň konteýner we üstaşyr ugurlary boýunça 9 müň konteýner düşýär. Operatorlar 2023-nji ýylda konteýner daşamalarynyň möçberini 30 müň kontýenere çenli ýetirmegi maksat edinýärler.

“Türkmendemirýollary” agentliginiň başlygy sebitiçi ulag gatnawlarynyň entek durmuşa geçirilmedik mümkinçilikleriniň bardygyny belläp, Merkezi Aziýany toplumlaýyn, ýokary netijeli ulag merkezine öwürmek üçin yzygiderli işleriň alnyp barylýandygyny nygtady we TDG ýurtlary bilen ulag baglanyşygyny pugtalandyrmak boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de çuňlaşdyryljakdygyna ynam bildirdi. Onuň belleýşi ýaly, Stambuldaky bu duşuşyk ulag-logistika gatnaşyklaryna täze itergi berer hem-de ýük dolanyşygyny artdyrmaga gönükdirilen birnäçe ylalaşyklary gazanmaga ýardam berer.