Durnukly ulag ulgamy boýunça Global forum 25-26-njy sentýabr aralygynda Pekinde geçirilýär. Bu çäre Hytaý Halk Respublikasynyň Ulag ministrligi we 

Durnukly ulag pudagyndaky Global innowasiýa we bilim merkezi tarapyndan gurnaldy we ol umumy mejlisi, ministrleriň tegelek stolyny, tematiki sessiýalary we sergini öz içine alýar.

Ulag bölümleriniň we dürli ýurtlardan, şol sanda Türkmenistan bilen baglanyşykly kärhanalaryň wekilleri, bäş esasy ýagny: baglanyşyk, umumy ösüş, innowasiýa esasly ösüş, ýaşyl ösüş we global dolandyryş ýaly ugurlar boýunça pikir alyşmak üçin ýygnandy.

Global forumyň çäginde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Hytaýyň ulag ministrleriniň ilkinji duşuşygy geçirildi. Bu duşuşyk, alty ýurduň sebitde maýa goýum mümkinçilikleriniň ösmegine, geografiki ýerleşişine, ulag we üstaşyr geçiş potensialyna esaslanýan bäsdeşligini we artykmaçlyklaryny durmuşa geçirmäge goşant goşjak täze möhüm platformany görkezýär.

Duşuşykda ýurdumyzyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentligi Türkmenistana wekilçilik etdi. Agentligiň baş Direktorynyň orunbasary Batyr Annaýew öz çykyşynda Türkmenistanyň Hytaý Halk Respublikasy we beýleki Merkezi Aziýa ýurtlary bilen strategiki hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine uly ähmiýet berýändigini we sebitdäki her bir döwletiň ykdysady taýdan dikelmegine goşant goşjak Merkezi Aziýada ulag koridorlaryny giňeltmek üçin ägirt uly mümkinçilikleriň bardygyny aýtdy.

Türkmenistan “Bir guşak, bir ýol” ýaly uly göwrümli başlangyçlaryň durmuşa geçirilmegine işjeň gatnaşmaga taýýardyr we soňky ýyllarda ulag infrastrukturasyny döwrebaplaşdyrmak we ösdürmek üçin ep-esli serişde goýberdi.

Häzirki wagtda Türkmenistan tarapyndan satyn alnan dizel lokomotiwleriniň we elektrik ulaglarynyň we aragatnaşyk ulgamlarynyň köpüsi Hytaýdan getirilýär. Hytaýly hyzmatdaşlaryň gatnaşmagynda milli gämi abatlaýyş kärhanasynda gazuw gämisini gurmak boýunça bilelikdäki taslama hem üstünlikli durmuşa geçirilýär. Annaýewiň bellemegine görä, Türkmenistanyň Ulag we logistika merkeziniň wekilhanalary Hytaýda işleýär.

Şeýle hem, ol kärdeşlerine ýurduň üstaşyr geçiriş mümkinçiliklerini giňeltmek maksady bilen, Türkmenistanda durmuşa geçirilýän birnäçe iri infrastruktura taslamalary barada gürrüň berdi. Bular gara ýollaryň we demir ýollaryň, deňiz we derýa portlarynyň, logistika terminallarynyň we transport toplumlarynyň gurluşygydyr.

Gazagystan-Türkmenistan-Eýran demir ýolunyň biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky söwda we üstaşyr geçişini ýokarlandyrmak we beýleki sebit we halkara ulag geçelgelerine birikmekdäki ähmiýeti hem bellendi. Şeýlelik bilen, halkara Demirgazyk-Günorta koridoryny ösdürmegiň çäginde Russiýa, Gazagystan we Eýranyň hyzmatdaşlary bilen bilelikde bu ýoluň gündogar şahasy boýunça demirýol konteýnerlerini daşamak üçin tutuş ugur boýunça iberijiler üçin ýeke ýeňillikli nyrhlar ylalaşyldy. Demirgazyk-Günorta ITC ugrunda eýýäm konteýner otlusy işe girizildi. Deslapky çaklamalara görä, 2025-nji ýyla çenli diňe Russiýanyň bu ýoluň gündogar şahasy boýunça eksport gatnawynyň umumy mukdary ýylda 5 million tonnadan gowrak bolup biler.

Türkmen tarapy, Täjigistanyň häzirki zaman tranzit infrastrukturasyny döretmek ugrundaky tagallalaryna ýokary baha berýär, bu ulag merkezlerini Hytaý bilen birleşdirmek we ýurdy global üpjünçilik zynjyrlarynda esasy ulag koridorlarynyň birine öwürmek üçin niýetlenendir. Şu nukdaýnazardan, Türkmenistanyň Merkezi Aziýada ulag aragatnaşygynyň ösmegine güýçli itergi berjek Hytaý-Gyrgyzystan-Özbegistan demir ýolunyň gurluşygyna uly gyzyklanma bildirildi.

Şeýle taslamalar sebiti esasy tranzit merkezine öwürmäge, Hytaý, Ýewropa we Aýlag ýurtlarynyň arasynda Merkezi Aziýanyň üsti bilen söwda we ýük üstaşyr geçişini ösdürmäge kömek eder. Batyr Annaýew transport bölümleriniň ýolbaşçylarynyň ünsüni Türkmenbaşydaky Halkara deňiz portunyň önümçilik desgalaryna hem çekdi.

Uly göwrümli döwrebaplaşdyryş we gaýtadan enjamlaşdyryş netijesinde ýurduň esasy “deňiz derwezesi” köpugurly ulag merkezine öwrüldi, umumy geçirijilik ukyby ýylda 17 million tonna ýük bolan dürli ýöriteleşdirilen terminallary goşmak bilen, şol sanda 300 müň ýolagçy, 75 müň awtoulag, 400 müň konteýner, 3 million tonna uly ýük we 4 million tonna umumy ýüke ýektdi. Port bir wagtyň özünde 17 gämi ýerleşdirip bilýär.

Şu aýda, “Balkan” milli gämi abatlaýyş kärhanasy Hazar deňziniň üsti bilen söwda dolanyşygyny we ýük üstaşyr geçişini ep-esli ýokarlandyrjak ýük gämileriniň we paromlarynyň gurluşygyna başlady.

Şeýle hem, Türkmenistan Owganystanda demir ýollaryň gurluşygyna işjeň gatnaşyp, bu ýurduň we tutuş sebitiň ykdysadyýetiniň janlanmagyna goşant goşýar.

Şeýle hem, Merkezi Aziýany Owganystan we Pakistany birleşdirýän täze ulag ýollaryny döretmäge mümkinçilik döreder diýip, Batyr Annaýew sözüniň üstüni ýetirdi.

Pekinde bolup geçýän häzirki wakanyň esasy netijesi, “Hytaý - Merkezi Aziýa” transport ministrleriniň ýygnagynyň mehanizmini döretmek baradaky Özara düşünişmek Memorandumynyň tassyklanmagy bolar. Bu möhüm şertnama, ulag infrastrukturasy, logistika ösüşi we sebitdäki harytlaryň we raýatlaryň has netijeli hereket etmegi üçin geljekdäki tagallalaryň esasyny goýar.

Şunuň bilen baglylykda, türkmen tarapy garamak üçin birnäçe anyk başlangyçlary hödürledi. Bu, Hytaýyň we Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli gatnaw kärhanalarynyň arasynda bilelikdäki ulag we logistika kärhanalaryny we bileleşikleri döretmekdir;

Hytaý - Merkezi Aziýa - Ýewropa ugry boýunça konteýner daşamak üçin ahyrky nyrhy ösdürmek; tranzit ýük akymlaryny emele getirmek we gaýtadan işlemek üçin serhet ýakalarynda gury portlary we logistika merkezlerini gurmak; ýük daşamagy hakyky wagtda dolandyrmak we gözegçilik etmek üçin sanly çözgütleri durmuşa geçirmek. Aýry-aýry teklipler, ulag we logistika pudagy üçin işgärleri taýýarlamak we kämil taýýarlamak bilen baglanyşyklydyr.

Şeýle bilelikdäki taslamalaryň durmuşa geçirilmegi sebitdäki ulag integrasiýasynyň we logistika hyzmatlarynyň derejesini hil taýdan ýokarlandyrar we üstaşyr mümkinçiliklerini giňeltmek we global ulag ulgamlaryna integrasiýa üçin ägirt uly mümkinçiliklere eýe bolar.